Charakterystyczne cechy fantazjowania to dla Freuda niezaspokojenie pragnienia, które staje się siłą popędu działającą na fantazje, a każda fantazja to spełnienie pragnienia. Działające jako popęd pragnienia są różne w zależności od płci, charakteru i warunków życiowych fantazjującej osobowości: mogą być ambicjonalne i egoistyczne (u mężczyzn), służące wzbogaceniu osobowości, erotyczne (szczególnie u kobiet).
Fantazje dostosowują się do zmieniających się sytuacji życiowych. Jakieś aktualne doznanie powoduje, że sięgamy do przeszłości, najczęściej do jakiegoś dziecięcego przeżycia, a następnie ową sytuację odnosimy do przyszłości.
Narastanie i nasilanie się fantazji stwarza warunki do popadnięcia w nerwice lub psychozy, fantazje są również najwcześniejszymi psychicznymi stadiami wstępnymi symptomów cierpień. Senne marzenia to także fantazje.
