Po latach, w obliczu problemu kształtowania się odrębności narodowej Białorusinów i Litwinów, badacze na nowo odkrywają prace Kirkora, starając się jednocześnie przedstawić go jako reprezentanta danego etnosu. I tak Romuald Ziemkiewicz, M. Janczuk i Z. Jackiewicz charakteryzują Kirkora jako Białorusina, G. Gustaite i Zita Medišauskiene widzą w nim litewskiego patriotę, natomiast Stanisław Kirkor, M. Stolzman i Michał Brejnsztejn uważają go za Polaka.
W niniejszym artykule postaram się odpowiedzieć na pytanie o narodową tożsamość Adama Honorego Kirkora oraz wskazać treść owej tożsamości, jej składowe – białoruskie
i litewskie. Spróbuję także zastanowić się nad tym, czy i w jakim stopniu można charakteryzować wizję historyczną Kirkora w obrębie myśli krajowców? Zanim jednak to nastąpi – kilka uwag poświęcę XIX-wiecznemu ruchowi narodowemu.
Miroslav Hroch – w swojej książce Małe narody Europy, pisze o trzech fazach rozwoju ruchu narodowego: fazie naukowej, fazie agitacji narodowej oraz fazie masowego ruchu narodowego. Zdaniem badacza, w pierwszym etapie – naukowym – następowało zjednoczenie grupy patriotycznej inteligencji, oddającej się badaniom nad językiem, obyczajami oraz historią swojej grupy, którą uważała za potencjalny naród. W kolejnej fazie – agitacji narodowej – owa patriotycznie nastawiona inteligencja próbowała przekonać członków swojej grupy do przyjęcia nowej tożsamości. W niektórych przypadkach, np. węgierskim, czeskim czy norweskim, następowało to już w połowie XIX wieku, wtedy też rozpoczynała się faza masowa ruchu narodowego, która stanowiła dowód na pomyślny przebieg procesu narodowotwórczego.
